رئیس پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یکی از مسائل مهم حوزه زیارت گفتمان است. گفتمان یک دستگاه بینشی را به وجود می‌آورد و در واقع کاربردی از یک گفت‌وگو است که باعث می‌شود موضوع مورد بحث در عرصه زمینی و مکانی کارکردهای خود را نشان دهد و باعث شود که حوزه مورد نظر تعالی پیدا کند. نقطه شروع تجارب به دست آمده پس از انقلاب با گفتمان اتفاق افتاده است. با توجه به این مورد حوزه زیارت نیز نیازمند گفتمانی رایج است و باید توسط افرادی که در این حوزه تخصص دارند بیشتر مورد توجه قرار گیرد، چراکه این توجه زمینه را فراهم می‌کند تا پیشرفت بهتری در مسائل حوزه زیارت رخ دهد و اصل زیارت مورد توجه قرار گیرد. دو رویکرد وجود دارد که یک رویکرد در حوزه مباحث گردشگری بحث زیارت را دنبال می‌کند و به عنوان گردشگری مذهبی به آن توجه می‌شود. در مقابل یک گفتمان دیگر رایج است که تمام چیزی که در این حوزه مطرح می‌شود از نظر زیارت می‌بیند و سه مقوله خادم، زائر و مجاور راپوشش می‌دهد. رئیس پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: این موارد از سال‌های گذشته در پژوهشکده مورد مقایسه بود و بارها مورد بررسی قرار گرفته است. اعتقاد و باور ما این است که اگر در حوزه گردشگری و زیارت که ماموریت ما است بخواهیم مسئله‌ای را ارتقاء دهیم باید از همین موضوع شروع کنیم. در همین راستا موضوع زیارت توسط شهرداری نیز مورد توجه قرار گرفت و قرار است که به صورت جدی‌تر در این حوزه فعالیت‌هایی انجام شود. ایشان در ادامه بیان کرد: در کشور کارگروه ملی زیارت با مسئولیت رئیس جمهور تشکیل شده است و مدیریت آن به استانداری خراسان سپرده شده و این توقع را به وجود می‌آورد که باید به موضوع زیارت مشهد توجه شود. زمانی که به مسئله گردشگری نگاه می‌اندازیم باید ببینیم که ما با یک نگاه ابزاری به موضوع زیارت نگاه می‌اندازیم یا نگاهی اصالت‌آمیز داریم. وی ادامه داد: به این معنی که نگاه ابزاری باعث می‌شود که به دنبال این باشیم که از طریق زیارت اقتصاد شهر پویا شود، حال اینکه اقتصاد فدای زیارت شده یا زیارت قرار است فدای اقتصاد شود. در نتیجه اگر اینگونه بحث می‌شود باید دید در عمل این امر چگونه خواهد بود. به همین دلیل به عقیده من تا جریان گفتمان‌سازی آغاز نشود داشتن توقع در این حوزه بی‌جا است. افخمی در خصوص خروجی نشست‌های سلسله‌وار در این حوزه گفت: خروجی ناظر به اجرا و عمل است و متولیان و دست‌اندرکاران باید به این نتیجه برسند که گفتمان قالب در این حوزه چیست و بر اساس آن اقدامات را برنامه‌ریزی و عملی کنند.
۱۲:۵۸ بعدازظهر
محمد سهیلی، عضو هیات امنای مرکز پژوهش‌های شورای شهر مشهد در خصوص اقدامات پژوهشی که تا به امروز در حوزه زیارت استان انجام شده است، بیان کرد: توسعه کمی و کیفی زیارت به سفارش استاندارای توسط پارک فناوری در سال‌های ۸۹ و ۹۰ انجام شد. پس از این مورد سند فرهنگی حوزه زیارت توسط شورای فرهنگی عمومی کشور تدوین وتصویب شد که در این حوزه مبناست. وی ادامه داد: در ضمن فعالیت‌هایی که در توسعه کمی و کیفی زیارت انجام شد می‌توان از پژوهش جامع جهاددانشگاهی به عنوان مدل شهر زیارتی نام برد که می‌تواند به نوعی محورهای گفتمان زیارتی را شکل دهد. بحث زیارت در حوزه بین‌الملل نیز کار جامعی بود که با مشارکت سازمان فرهنگ و ارتباطات به انجام رسید که زمینه سلسله مباحث گفتمانی را نیز فراهم کرد. سهیلی اضافه کرد: یکی از توصیه‌هایی که این طرح داشت برنامه‌ریزی نشست‌ها بود که سند آن نیز قابل استفاده است. فعالیت بعدی تدارک میز زیارت بود که سه عنوان زائر محوری در خدمات شهری، بهبود نگرش مجاوران و زائران و اعتمادسازی زائران نسبت به مجاوران از موارد پیشنهاد اصلی این میز است. وی عنوان کرد: از دیگر اقدامات در دست انجام می‌توان به تدوین سند ملی زیارت اشاره کرد که مبتنی بر مکاتبه تولیت آستان قدس با رئیس جمهور بوده و قرار است که پیش‌نویس این سند توسط آستان قدس رضوی تهیه شود، البته پیش‌نویسی که در حال تهیه است توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب تدوین خواهد شد که می‌تواند سند مبنایی باشد که در آینده مورد استناد قرار گیرد. سهیلی گفت: اگر قرار باشد در این حوزه رویکردی گفتمانی شکل گیرد چند نکته قابل تامل وجود دارد. به عنوان مثال باید بدانیم که این کار صرفا با محوریت فرهنگی اجتماعی قرار است انجام شود یا بحث گفتمان زیارت تمام ابعاد را در بر می‌گیرد. البته در طرح توسعه کمی و کیفی زیارت این عرصه‌ها برشمرده شده بود که معماری و شهرسازی، امنیتی اجتماعی، مدیریت فرهنگی و ... مد نظر قرار گرفته است. وی عنوان کرد: در مدل شهر زیارتی چهار دسته‌بندی صورت گرفته است که مواردی چون سیاستگزاری مدیریتی، فرهنگی اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی را شامل می‌شود که به تعبیری ما می‌توانیم این کار را ناظر بر یک گفتمان شهری یا ملی تعریف کنیم یا تنها این گفتمان را ناظر بر مدیریت شهری شکل دهیم که باید تکلیف آن مشخص شود. سهیلی اضافه کرد: عناصر اصلی که می‌تواند در این گفتمان مورد توجه قرار گیرد بحث شهر زیارتی و مدل شهر زیارتی است که یک مبنای نظری قابل اتکا برای آن در اختیار است. مسئله بعدی که در حال حاضر در قالب سندی جامع توسط مرکز پژوهش‌های شورای شهر در حال انجام است، مسئله هویت شهر مشهد بوده که با مسئله زائر و زیارت بسیار ارتباط پیدا می‌کند. وی گفت: مسئله بعدی دو قطبی شدن زائر و زیارت است که باید مورد توجه قرار گیرد، چراکه خود این مسئله آسیب‌های زیادی را برای گروهی که از گردشگری مذهبی دفاع می‌کنند و گروهی که تنها زیارت را دنبال می‌کنند، می‌تواند به همراه داشته باشد. سهیلی ادامه داد: از مسائل مهم دیگر توجه به اقتصاد زیارت است. به عنوان مثال در مدل شهر زیارتی یکی از موارد مطرح شده مسئله اخلاق کسب و کار بود، به این معنی که ما باید چه کنیم تا کاسب‌ها برخورد مناسب با زائران و گردشگران داشته باشند؛ لذا زمانی که بحث اقتصاد زیارت مطرح می‌شود با مباحث فرهنگی و اجتماعی نیز آمیخته شده است. وی عنوان کرد: اصلاح نگرش مدیران، دست‌اندرکاران و ذی‌نفعان یکی از مواردی است که باید در نشست‌ها با آن‌های نیز پرداخته شود. چراکه مهم‌ترین اتفاق در هر طرح و برنامه تغییر نگرش مدیران است. تغییر نگرش کاری اساسی است و در نهایت اگر موفق شویم گفتمانی جدید را پایه‌ریزی کنیم این گفتمان بر شیوه تفکر مدیران در درازمدت تاثیر خواهد گذاشت.
